Funkcje 'er’ w zdaniu

1.  Wskazuje miejsce (er/daar)
’Er’ to forma nieakcentowana słówka 'tam/tutaj’, 
natomiast 'daar-tam/hier-tutaj’ znaczą to samo, kładą jedynie większy nacisk 
na miejsce, o którym mówimy.  
Więcej na ten temat: 
https://www.dutchgrammar.com/forum/viewtopic.php?p=21464

Zij woont in Gouda, maar zij werkt er
niet.
Ona mieszka w Goudzie, ale tam
nie pracuje.
Daar woont zij.
Tam ona mieszka. 


2. W kombinacji z liczbą, ilością (czegoś)   
Chcąc powiedzieć, że mamy czegoś 5, nie możemy użyć słówka 'het’
 Ik heb 5 van het  – ŹLE
 Ik heb er 5 – DOBRZE
 Ik
heb 5 auto’s! 
 Wow, ik heb er 1! – Wow,
ja mam <ich> jedno!
 albo
 Ik heb veel autos
 Ik heb er 1



Jeszcze jedna rzecz:
Ik heb een pen (’pen’ to rzeczownik policzalny)
Heb je een pen?
Nee ik heb er geen.
Natomiast:
Ik heb koffie (’koffie’ to rzeczownik niepoliczalny)
Heb je nog koffie?
Nee, ik heb er geen meer – ŹLE
lepiej: Nee, ik heb geen koffie meer.


3. W kombinacji z przyimkiem  
Co to jest przyimek? Np. over, aan, met, in, op, itd.
Jeżeli chcesz powiedzieć np.  
’Rozmawiaj o tym’ – 'Praat erover’,
nie możesz użyć słówka ’het’ (to, tym, tego, itp.), ponieważ ’Rozmawianie o…’ – 'praten over…’ – to stała kombinacja czasownika z przyimkiem i wówczas –>>konieczne jest użycie 'er’:
Praat over het – ŹLE
Praat erover – DOBRZE 
Natomiast przykład: 'Ik wil het hebben’ – 'Chcę to mieć’, nie wymaga użycia 'er’, gdyż zdanie  
’Ik wil <iets> hebben’ nie wymaga użycia żadnego przyimka, mamy po prostu 'iets willen hebben’.
*
Inny przykład  z 'er’: 
‘genieten van’ – delektować, upajać
się czymś, cieszyć się czymś
Ik vlieg morgen naar Griekland –  Jutro lecę do Grecji!
Wat leuk! Geniet maar ervan! –  Ale fajnie, ciesz się tym! Przyjemności!
zamiast –
Wat leuk! Geniet van de reis naar
Griekeland (–>er)! 
*
Uwaga! I znowu można użyć ‘daar’ zamiast ‘er’ – kładziemy wówczas większy nacisk na
rzecz, sytuacje, o której mówimy moim zdaniem, ale oznacza właściwie to samo, oprócz tego od 'daar’ możesz normalnie rozpocząć zdanie, a od ’er’ w tym przypadku – nie, spójrz:
Ik vlieg morgen naar Griekland
Wat leuk! Geniet daarvan! (daar–> de reis naar Griekland)
albo Daar moet je van
genieten! Leuk! – Ale fajnie, no tym to musisz się cieszyć!Korzystaj!

’Er’ skraca myśl, zdanie, odnosi się krótko/’krócej’ do tego, o czym mówimy.  
’Er’ odnosi się zawsze do rzeczy, nigdy do osób. 
Można też często zauważyć, że 'er’ czy 'daar’ czasem przyklejamy do przyimka a czasem rozdzielamy (częściej!). Obie formy są poprawne, natomiast 'er’ odklejone to bardziej język mówiony a 'er’ przyklejone bardziej język pisany. Jest to też kwestia wprawy i wyczucia. 
Istnieją przypadki, w których 'er’ musi być obowiązkowo rozdzielone. Nie będę się narazie w to zagłębiać. 
 
4. W zdaniach biernych
Zdanie musi posiadać podmiot (kto?co?) i orzeczenie (co robi?) –  to chyba jest jasne. Istnieją jednakże zdanka, które nie posiadają takiego standardowego podmiotu. Używa się wówczas słówka 'het’ (w tzw. zdaniach aktywnych, więcej już wkrótce na blogu!) albo właśnie 'er’ –  w zdaniach biernych. W takim zdaniu za bardzo nie wiadomo kto daną czynność wykonuje,
albo jest to niezbyt istotne.
 
Er wordt geklopt –
(Ktoś) puka do drzwi  –  dosłownie – W drzwi jest
pukane
Er wordt gebeld –
(Ktoś) dzwoni – dosłownie – Jest dzwonione.

5. W stałych zwrotach
Z tym 'er’ jkłopot polega na tym, że często ciężko jest przypisać mu konkretną funkcję czy znaczenie. Mnie osobiście bardzo się kojarzy owe 'er’ z tym, które występuje w kombinacji z przyimkami.
Het ligt eraan (To zależy<od…>)
Het doet er niet toe (Never mind, To bez znaczenia)
Ik kom er niet uit ( Nie dam rady poradzić sobie jakimś problemem/zadaniem) 
Hoe is het ermee? (Jak leci?)

6. W pytaniach (z zaimkiem pytającym)
’Er’ pojawia się jako słówko
dodatkowe bez konkretnego znaczenia. Pytajnik w takim zdaniu/pytaniu (tutaj: wie, wat) stanowi jakby podmiot zdania  i nasze 'er’ po prostu lubi występować tam, gdzie pojawia się jakiś nieokreślony podmiot. Nasze ’er’ sprawia, iż takie pytanko wygląda po prostu lepiej.
Wiem, skomplikowane, nie wiem jak inaczej to ująć:

Wie is er aan de
beurt? (Kto jest następny w kolejce?) 
Wat is er aan de
hand? (Co się dzieje?)
Wat is er gebeurd? (Co się stało?).

7. Er zapowiadające jakiś nieokreślony podmiot  
Bliżej nieokreślony podmiot w zdaniu, o co chodzi?! Podkreślę go poniżej, natomiast na pomarańczowo wypisałam Wam elementy, które CZĘSTO przy takim bliżej nieokreślonym podmiocie wystepują. Stanowia jakby jego składową:
– liczebnik
   Er worden 500 kinderen
per dag geboren in Nederland.
   W Holandii rodzi
się 500 dzieci na dzień.
   Nie znamy tych dzieci, nie wiemy gdzie i od jakich
rodziców
– rodzajnik nieokreślony
  Er loopt een kind in het park 
– brak rodzajnika, l.mnoga
  Er spelen kinderen in het park 
– ’er’ na początku zdania/ER podające jakby lokalizację rzeczownika
  Er staat koffie op tafel    
  Er ligt pen op tafel
– ’geen’  
  Er is geen koffie meer
–  formy określające ilość (veel, weinig, genoeg, enkele, wat) 
  Er is veel mensen
– zaimki nieokreślone (iets, iemand, niemand, itp.) 
  Er is niemand aanwezig.
Wydaje mi się, że Holendrz unikają stosowania tego rodzaju 'er’. Czasem można je pominąć – jak najbardziej. Np. ’Kinderen spelen in het park’, ale tutaj 'Een kind loopt in het park’ zamiast 'Er loopt een kind in het park’ – nie. 
W szkole powtarzano mi, że zdanie nie może się zaczynać od rodzajnika nieokreślonego, dlatego tak bardzo potrzebne jest w tym przypadku 'er’ 🙂